A-

A+

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (“Kanun”)’da Patent ve Faydalı Modele dair düzenlemeler

Patent verilemeyecek konuların listesi genişledi.

Kanun’un 82. maddesine göre, teknolojinin her alanındaki buluşlara yeni olması, buluş basamağı içermesi ve sanayiye uygulanabilir olması şartlarıyla patent verilir.  Tekniğin bilinen durumu[1] dikkate alındığında, ilgili olduğu teknik alandaki uzmana göre aşikar olmayan buluşun, buluş basamağı içerdiği kabul edilir. Buluş, tarım dahil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir nitelikteyse, sanayiye uygulanabilir olduğu kabul edilir. 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK’de de patent verilemeyeceği listelenmiş olan konulara ek olarak, Kanun’un 82. maddesi ile bilgisayar programları açıkça patent koruması dışında bırakılmıştır:

a) Keşifler, bilimsel teoriler ve matematiksel yöntemler

b) Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler.

c) Bilgisayar programları.

ç) Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserleri.

d) Bilginin sunumunun buluş niteliğinde olmadığı düzenlenmiştir.

Kanun’un gerekçesinde, patente konu olup olamayacağı tartışmalara konu olan bilgisayar programlarının, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korumadan yararlanabileceği belirtilmektedir. Bir buluşun patentle korunabilmesi için teknik bir problemi çözmesi gerektiği, bilgisayar programlarının bilgisayara yüklendiklerinde cihaz içindeki işlemcide, bellekte fiziksel değişimlere neden oldukları, bu fiziksel değişiklikler sıradan teknik etki olarak kabul edilmekle beraber bilgisayar programlarının patentle korunması için yeterli olmadığı belirtilmiştir. Patent koruması için bu sıradan teknik etkinin ötesinde ileri bir teknik etki göstermesi gerekmektedir. Ancak, bir bilgisayar programı bir cihaz ile birlikte patent korumasına hak kazanabilmektedir. Örneğin, bir bilgisayar programının kendisi patentlenemeyecektir ancak, bilgisayar programı patent korumasına hak kazanan bir cihazın çalışması ile ilgili ise, bu cihaz ile birlikte koruma talep edilmesi halinde patent korumasına hak kazanmaktadır.

Patent Başvuru süreçleri kısaldı.                               

Patent süreçlerinin kısaltılıp basitleştirilmesi amacıyla daha önce 17 ila 42 ay arasında süren patent tescil süresi, Kanun’da öngörülen süreler ile 7 ila 27 aya kadar indirilmiştir.

İncelemesiz patent sistemi kaldırıldı.

Kanun ile, önceki sistemde yer alan, hak sahiplerine etkin koruma sağlamayan ve  ilgili taraflar arasında uyuşmazlıklara neden olabilen incelemesiz patent sistemi kaldırılmakta ve tüm başvurular bakımından inceleme süreci öngörülmektedir.

Tescil sonrası itiraz imkanı getirildi.

Kanunun 99. maddesi ile patent verilmesi kararına, bu kararın Bülten’de yayımlanmasından itibaren 6 ay içinde üçüncü kişilerce itiraz edilebilmesi imkanı getirilmiştir. Bu yolla ayrıca mahkemeler nezdinde açılan patent hükümsüzlük davalarının sayısının da azaltılması hedeflenmektedir.

Koruma süreleri korundu.

Kanun’un 101. maddesi uyarınca, eski düzenlemelere paralel olarak, patent koruma süresi 20 yıl, faydalı model koruma süresi 10 yıl olarak belirlenmiş olup, bu sürelerin uzatılması mümkün değildir.

Hizmet Buluşu/Serbest Buluşlara dair kamu kurumları ve yüksek öğretim kurumları açısından geniş düzenlemeler yapıldı.

Kanun’da, eski mevzuattaki hizmet buluşu/serbest buluş ayrımı korunmakla beraber, uygulama özellikle kamu kurumları ve yükseköğretim kurumları bakımından genişletilmekte ve Kanun’un 113. maddesinde, bu kurumların çalışanlarının buluşları için ödenecek bedelin, buluştan elde edilen gelirin üçte birinden az olamayacağı, ancak buluş konusunun kurumun kendisi tarafından kullanılması halinde ödenecek bedelin, bir defaya mahsus olmak üzere, bedelin ödendiği ay için çalışana ödenen net ücretin on katından fazla olamayacağı düzenlenmektedir.  Söz konusu bedel üzerinde çıkabilecek uyuşmazlıkların çözümü için tahkim yoluna başvurulacak olup, uygulanacak tahkim usulü çıkarılacak yönetmelik ile düzenlenecektir.  Çalışan buluşları daha detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. Çalışanın, bir işletme veya kamu idaresinde yükümlü olduğu faaliyeti gereği gerçekleştirdiği ya da büyük ölçüde işletme veya kamu idaresinin deneyim ve çalışmalarına dayanarak, iş ilişkisi sırasında yaptığı buluş, hizmet buluşu olarak tanımlanmış; bunun dışında kalan buluşlar ise, serbest buluş olarak kabul edilmiştir. Hangi durumlarda hizmet buluşunun serbest buluşa dönüşeceği ve işveren ile çalışan arasındaki hukuki ilişki detaylı bir şekilde düzenlenmiştir.

Hizmet buluşları ile serbest buluşlar konusunda işveren ile çalışan arasında yapılan sözleşmeler, çalışan buluşlarıyla ilgili emredici hükümlere aykırı olmasa dahi, önemli ölçüde hakkaniyetle bağdaşmıyorsa geçersiz sayılır. Aynı kural belirlenen bedel için de geçerlidir. Sözleşmenin veya belirlenmiş olan bedelin hakkaniyete aykırı olduğu hakkındaki itirazlar, iş sözleşmesinin bitiminden itibaren en geç altı ay içinde yazılı olarak ileri sürülebilir.

Yükseköğretim kurumlarında gerçekleştirilen buluşlar: 2547 sayılı Kanun’un 3. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde tanımlanan yükseköğretim kurumları ile Millî Savunma Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı’na bağlı yükseköğretim kurumlarında yapılan bilimsel çalışmalar veya araştırmalar sonucunda gerçekleştirilen buluşlar için, özel kanun hükümleri ve bu madde kapsamındaki düzenlemeler saklı kalmak kaydıyla, çalışanların buluşlarına ilişkin hükümler uygulanır.

Kamu destekli projelerde ortaya çıkan buluşlar: Kanun’un 122. maddesine göre kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde ortaya çıkan buluşların, destek sağlayan kamu kurumuna yönetmeliğe uygun olarak bildirilmesi zorunludur. Proje desteğinden faydalanan kişi, hak sahipliğine ilişkin süreç tamamlanana kadar, buluşa patent veya faydalı model verilmesini etkileyecek nitelikte açıklamalarda bulunamaz. Proje desteğinden faydalanan kişi, buluşa ilişkin olarak hak sahipliği talebinde bulunması durumunda, buluş için patent başvurusu yapmakla yükümlüdür. Başvuruda destek sağlayan kamu kurum veya kuruluşu belirtilir. Proje desteğinden faydalanan kişinin buluş üzerinde hak sahipliği talep etmesi hâlinde kamu kurum veya kuruluşu, buluşun kendi ihtiyaçları için kullanımına ilişkin bedelsiz bir lisans hakkına sahip olur. Bu haktan feragat, sözleşmede belirtilmesi şartıyla mümkündür. Aşağıda sayılan durumlarda kamu kurum veya kuruluşu, patent konusu buluşu kullanma veya kullanılması için makul şartlarda üçüncü kişilere lisans verilmesini isteme hakkına sahip olur.

Faydalı Model başvurularında araştırma raporu düzenlenmesi zorunlu oldu.

Kanun’un 142. maddesinde, kimyasal ve biyolojik maddeler ve usuller, eczacılık, biyoteknolojiye ilişkin olanlar haricindeki sanayiye uygulanabilir yeni buluşların faydalı model olarak korunması öngörülmektedir. Önceki mevzuatta faydalı model başvurularında başvuru sahibince özel olarak talep edilmedikçe araştırma raporu düzenlenmeyeceği öngörülmüşken, Kanun ile bu uygulama değiştirilerek tüm başvurularda araştırma raporu düzenlenmesi zorunluluğu getirilmiştir.

▪▪▪

 

[1] Tekniğin bilenen durumu, başvuru tarihinden önce dünyanın herhangi bir yerinde, yazılı veya sözlü tanıtım yoluyla ortaya konulmuş veya kullanım ya da başka herhangi bir biçimde açıklanmış olan toplumca erişilebilir her şeyi kapsar.