Hakan GÜNDEŞ Kıdemli Avukat
Yağızalp SİVEREKLİ Yasal Stajyer
[email protected]
08 Mayıs 2025
A-
A+
I. YASAL DAYANAK VE NORMATİF STATÜ
05.05.2025 tarihli ve 32891 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. (“BOTAŞ”) İhale ve Alım Yönetmeliği, normlar hiyerarşisinde ikincil mevzuat niteliğinde olup, dayanağını 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 3. maddesinin (g) bendinden almaktadır.
İlgili bent hükmü uyarınca, “BOTAŞ ve iştiraklerinin mal veya hizmet alımları ile yapım işleri”, genel hükümlere tâbi olmayıp, kendi özel düzenlemeleri çerçevesinde yürütülmektedir. Bu düzenleme, kamu ihale sisteminden açıkça istisna tutulan bir rejimin içeriğini ve kapsamını ortaya koymakta; dolayısıyla Yönetmelik, BOTAŞ’ın kamu tüzel kişiliği bünyesinde oluşturduğu idari özerklik temelli bir satın alma rejimini teşkil etmektedir.
Yönetmelik’te yer alan düzenlemeler ise yayım tarihinde yürürlüğe girmiştir.
II. DÜZENLEMENİN KONUSU, KAPSAMI VE UYGULAMA ALANI
Yönetmelik, BOTAŞ tarafından gerçekleştirilecek olan mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine dair ihale süreçlerinin planlanması, yürütülmesi, değerlendirilmesi ve sonuçlandırılmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir. Kapsam, yalnızca genel idari ihtiyaçlardan ibaret olmayıp, aynı zamanda doğrudan enerji arz güvenliği, iletim altyapısı ve stratejik enerji yatırımlarına ilişkin kritik faaliyetleri de içermektedir.
Bu kapsamda Yönetmelik, şu faaliyet alanlarına ilişkin alımları içermektedir:
Bu faaliyetler, enerji piyasasının yapısı ve arz güvenliği açısından kamusal hizmet niteliği taşıyan faaliyetlerdir ve dolayısıyla kamu ihale sisteminin klasik çerçevesinden ayrık düzenlemeler içermesi doğaldır.
III. USULİ ESASLAR VE İHALE TÜRÜNE GÖRE SİSTEMATİK
Yönetmelikte düzenlenen ihale usulleri, hem klasik kamu ihale hukuku sistematiğinden esinlenilmiş hem de BOTAŞ’ın teknik ve teknolojik ihtiyaçlarına uygun olarak yeniden kurgulanmıştır. Söz konusu bu ihale usulleri aşağıdaki gibidir;
Her isteklinin teklif verebildiği usuldür. Bu usul, şeffaflık, rekabet ve kamuoyu denetimi bakımından tercih edilmesi gereken temel yöntemdir. Ancak Yönetmelik, açık ihale usulünü "asli usul" olarak belirlememiştir; bu durum idareye geniş bir takdir yetkisi tanımaktadır.
Yalnızca yeterlilikleri önceden tespit edilen firmaların davet edilmesiyle sınırlı tutulan bir usuldür. Bu yöntem, özellikle ileri düzey mühendislik, teknik güvenlik ve süreç uzmanlığı gerektiren projelerde kullanılmaktadır. Ön yeterlik süreci ayrı bir teknik değerlendirme mekanizması olarak çalışmaktadır.
Yönetmeliğin en dikkat çeken noktalarından biridir. Pazarlık usulü, kamu ihale hukukunda istisnai bir yöntem iken, bu Yönetmelik bağlamında gerekli hâllerde doğrudan tercih edilebilecek bir yöntem haline getirilmiştir. Gerekçeli karar alma ve belgeye dayalı süreç izleme şartları mevcut olmakla birlikte, denetimsel olarak dikkatle takip edilmesi gereken bir usuldür.
IV. TEKLİF ALMA, DEĞERLENDİRME VE İHALE KOMİSYONLARI
Yönetmelik, tekliflerin alınması, değerlendirilmesi ve ihale kararının verilmesi süreçlerinde yetkiyi ihale komisyonlarına tanımaktadır. Komisyonlar en az üç kişiden oluşmakta olup; teknik, mali ve hukuki yeterliliğe sahip üyelerden teşekkül ettirilmektedir.
Değerlendirme süreci, en avantajlı teklif ilkesine dayalıdır; bu ise sadece en düşük fiyatı değil, işin kalitesi, süresi, teknik yeterliliği gibi kriterleri içeren ekonomik açıdan en avantajlı teklif anlayışını ifade etmektedir.
V. YERLİLİK VE FİYAT AVANTAJI HÜKÜMLERİ
Yönetmelikte yer alan “yerli isteklilerin korunması” düzenlemeleri, 4734 sayılı Kanun’un 63. maddesi doğrultusunda yorumlanabilecek şekilde genişletilmiştir. Bu kapsamda;
Bu hükümler, enerji sektörü yerli sanayisinin gelişimini desteklemekle birlikte, rekabetçi fiyat oluşumu ve kalite standartlarının korunması açısından özenli uygulanmalıdır.
VI. ELEKTRONİK İHALE VE DİJİTAL SÜREÇLER
Yönetmelik, dijital çağın gereklerini gözeterek e-ihale süreçlerini kapsamına almıştır;
Bu düzenlemeler, idare ve istekliler arasında verimlilik, hız ve işlem güvenliği sağlamaktadır.
VII. SÖZLEŞME SÜRECİ, TEMİNATLAR VE CEZALAR
Yönetmelik, sözleşme öncesi ve sonrası süreçlerde şu hususları ayrıntılı biçimde düzenlemektedir:
Sözleşme sürecinde uygulanacak hükümler, yüklenici aleyhine ağırlaştırılmış sonuçlar doğurabilmekte olup, özel hukuk kişileri açısından dikkatle yorumlanması gereken alanlardır.
VIII. UYUŞMAZLIK ÇÖZÜMÜ
Yönetmelikte, ihale süreçlerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözüm yolu olarak öncelikle idari yolların tüketilmesi, akabinde ise Türk yargı mercilerinin yetkili olduğu belirtilmiştir. Yönetmelik kapsamındaki alımlar için özel tahkim veya alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına ilişkin düzenlemeye yer verilmemiştir. Ancak, uluslararası nitelikli ihalelerde sözleşme hükümleri çerçevesinde yabancı tahkim şartı ihtimali saklı tutulmalıdır.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
BOTAŞ İhale ve Alım Yönetmeliği, kamu ihale sistematiğinin dışına çıkan ve enerji sektörü ihtiyaçlarına göre şekillenen kurumsal bir ihale rejimi teşkil etmekte olup; bu kapsamda uygulamada dikkate alınması gereken temel hukuki sonuçlar şunlardır:
Yayınlara dön