Aracı Hizmet Sağlayıcıları Etkileyen Kanuni Düzenlemeler

2022 yılında arka arkaya, aracı hizmet sağlayıcıları (“AHS”) derinden etkileyecek bazı kanun değişiklikleri yayımlandı.  Bu kapsamda öncelikle, (i) Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (“ETK”) (ii) Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (“TKHK”) ve (iii) Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’ne getirilen değişiklikleri, AHS’ler için taşıdığı önemleri sebebi ile sizler için kısaca özetlemek istedik.

I. ETK İLE GETİRİLEN DEĞİŞİKLİKLER

Elektronik ticarette (“e-ticaret”) haksız rekabetin ve tekelleşmenin önüne geçilmesi, pazara yeni aktörlerin girişinin kolaylaştırılması, pazardaki dengenin sağlanması ve gelişmelerin takip edilebilmesi için ETK’da bazı değişiklikler yapılmıştır. İlgili değişiklikler Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 7 Temmuz 2022 tarihinde 31889 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Bilindiği üzere, ETK’da AHS’ler "başkalarına ait iktisadî ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan gerçek ya da tüzel kişiler” olarak tanımlanmaktadır.

Yapılan son değişiklik ile ETK’ya elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı (“ETAHS”) ve eletronik ticaret hizmet sağlayıcı (“ETHS”) kavramları eklenmiş ve ETAHS “elektronik ticaret pazar yerinde elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan AHS”olarak tanımlanırken, ETHS “elektronik ticaret pazar yerinde ya da kendine ait elektronik ticaret ortamında mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapan ya da sipariş alan hizmet sağlayıcıyı” olarak tanımlanmıştır. İlgili kanun değişikliği ile ETAHS’lere hem genel hem de işlem hacimleri ve işlem sayıları esas alınarak özel bazı yükümlülükler yüklenmiş, yükümlülüklere aykırı davranma halinde uygulanacak idari para cezası/ları (“İPC/İPCları”) belirlenmiş ve bir uyum süreci öngörülmüştür.

I.1- Tüm ETAHS’lerin Tabi Olduğu Genel Yükümlülükler ve Öngörülen İPCları

 I.2- Bir Takvim Yılındaki Net İşlem Hacmi 10.000.000.000 Türk Lirasının Üzerinde Olan ETAHS’lerin İlave Yükümlülükleri

I.3- Bir Takvim Yılındaki Net İşlem Hacmi 30.000.000.000 Türk Lirasının ve İptal ve İadeler Hariç İşlem Sayısı 100.000 Adedin Üzerinde Olan ETAHS’lerin İlave Yükümlülükleri

I.4- Bir Takvim Yılındaki Net İşlem Hacmi 60.000.000.000 Türk Lirasının ve İptal ve İadeler Hariç İşlem Sayısı 100.000 Adedin Üzerinde Olan ETAHS’lerin İlave Yükümlülükleri

I.5- Yükümlülüklere Ne Zamandan İtibaren Uyum Sağlanır?

Herhangi bir takvim yılında hadlerin altında kalan ETAHS’ler, bu durum devam ettiği sürece, net işlem hacmi ve işlem sayısına bağlı olarak getirilen yükümlülüklere tabi değildir.

1 Ocak 2023 tarihinden itibaren her takvim yılının sonunda, ETAHS’lerin ilgili takvim yılı açısından durumlarını değerlendirmeleri ve getirilen hadlerin aşılıp aşılmadığını belirleyerek yükümlülüklerini süresi içinde yerine getirmeleri gerekecektir.

Bir takvim yılındaki net işlem hacmi 10.000.000.000 Türk lirasının üzerinde olan ETAHS’lerin, tüm ETAHS’lerin yerine getirmesi gereken yükümlülüklere ek olarak getirilen;

• Veri kullanım amacının sadece aracılık hizmetlerinin sunulması ile sınırlanmasına
• Kendisine ait elektronik ticaret ortamları arasında erişim imkânı sunmama ve bu ortamlarda birbirinin tanıtımını yapmama yükümlülüğüne
• %5 ve katları oranında borsa dışı pay devirlerinde bildirim yükümlülüğüne
• Şirket kurulması, kurulmuş şirketin paylarını devralınması veya bu payları devredilmesi hâlinde Bakanlık’a rapor gönderme yükümlülüğü
• Bir takvim yılındaki net işlem hacmi 30.000.000.000 Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı 100.000 adedin üzerinde olan ETAHS’lere tüm elektronik aracı hizmet sağlayıcıların yerine getirmesi gereken yükümlülüklere ek olarak getirilen tüm yükümlülüklere

hadlerin aşıldığı yılı izleyen takvim yılı başından itibaren uymaları gerekmektedir.

Yukarıda sıralanan yükümlülükler haricinde kalan diğer yükümlülüklere ise hadlerin aşıldığı yılı izleyen takvim yılının ilk 3 ayı içinde uyum sağlanmalıdır.

Reklam bütçelerine dair sınırlamaları içeren ETK’ya eklenen Ek 2. maddenin 3. fıkrasının (a) ve (b) bentleri, hükmün 1 Ocak 2023’te yürürlüğe girmesini takiben 2022 takvim yılına ilişkin net işlem hacimlerine de uygulanacaktır.

I.6- Değişiklik İçeren Maddelerinin Yürürlük Tarihleri

ETHS dolayısı ile elde edilen verilerin bedelsiz taşınması ve erişimine teknik imkan sunma yükümlülüğüne ilişkin ilişkin Ek Madde 2/2-b hükmü, parasal eşiklerin arttırılma usulüne ilişkin Ek Madde 2/10 hükmü ve lisans alma yükümlülüğüne ilişkin parasal eşiklerin arttırılma usulüne ilişkin Ek Madde 4/6 hükmü 1 Ocak 2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Reklam, promosyon vb. harcamalara ilişkin toplam reklam bütçesine ve kullanım zamanına dair sınırlamalara uyma yükümlülüğüne ilişkin Ek Madde 2/3/a ve b hükümleri 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Lisans alma yükümlülüğü ise 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren yerine getirilecektir.

ETK değişikliğinin diğer tüm hükümleri 1 Ocak 2023 tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir.

Ancak bu yürürlük tarihlerinde bir erteleme durumunun olabileceğinin son zamanlarda sıkça dile getirilmeye başladığını da söyleyelim.

II. TKHK VE MESAFELİ SÖZLEŞMELER YÖNETMELİĞİ İLE GETİRİLEN DEĞİŞİKLİKLER

1 Nisan 2022 tarihli Resmi Gazete'de, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile Kat Mülkiyeti Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun yayımlanmıştır. Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (“Yönetmelik”) ise 23 Ağustos 2022 Tarihli ve 31932 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Bu düzenlemeler ile günümüzde piyasa içerisindeki hacmini arttıran AHS’lerin aracılık ettiği satışlardan dolayı, tüketiciye karşı sorumlulukları ve hangi hallede satıcı ve sağlayıcı ile birlikte müteselsilen sorumlu olacakları belirlenmiş, mesafeli sözleşmelerde tüketici, satıcı ve sağlayıcı ile mesafeli sözleşme kurulmasına aracılık eden aracı hizmet sağlayıcının hak ve yükümlülükleri düzenlenmiştir. Sonrasında 14 Eylül 2022 tarihinde 31953 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan değişiklik ile Yönetmelik’te bu yeni düzenlemelerin yürürlük tarihleri tadil edilmiştir. 

Bu kapsamda hatırlamak gerekirse,

• “satıcı” terimi “kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye mal sunan ya da mal sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi” ifade ederken;
• “sağlayıcı” terimi “kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye hizmet sunan ya da hizmet sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi” ifade etmektedir.

Aşağıda detaylı olarak belirttiğimiz üzere, özellikle cayma hakkıyla ilgili bazı hükümlerin yürürlük tarihleri ertelenmiş olmakla birlikte, diğer değişiklikler 1 Ekim 2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu nedenle AHS’ler bu tarihten itibaren ilgili hükümlere uyum sağlamalıdır.

II.1- TKHK m. 48 ve Yönetmelik Uyarınca Özetle, AHS’lerin Yükümlülükleri

Yeni düzenlemeler çerçevesinde AHS’lerin aşağıda özetlenen yükümlülükleri bulunmaktadır:

• Tüketiciye ön bilgilendirme yapılmasına ilişkin yükümlülükler (TKHK m.48, Yönetmelik m. 5-6-7-8-12/A),

Mesafeli sözleşmenin platform üzerinden kurulması halinde AHS tüketiciye ön bilgilendirmenin yapılmasından, teyidinden ve ispatından satıcı veya sağlayıcı ile birlikte müteselsilen sorumludur. Veri girişinin AHS tarafından yapıldığı durumlarda, Yönetmelik madde 5/1’de sıralanan ön bilgilendirmede bulunması gereken zorunlu hususlardaki eksikliklerden ve verilerin doğruluğundan AHS sorumludur. (TKHK m.48, Yönetmelik m. 5/7, Yönetmelik m.  6/6, Yönetmelik m.  12/A-4)

• Tüketicinin cayma hakkının kullanmasına ilişkin yükümlülükler (TKHK m.48, Yönetmelik m. 10-11-12-14)

Platform üzerinden kurulan ve bedelin tahsiline aracılık edilen mesafeli sözleşmelerde AHS, teslim sonrası bedelin satıcıya aktarıldığı durum hariç olmak üzere, bedelin ilgili maddede belirtilen sürelerde tüketiciye iadesinden satıcı ile birlikte müteselsilen sorumludur. (TKHK m.48, Yönetmelik m.  12/1)

• Tüketicinin talep ve bildirimlerini iletebilmesi için sistem kurulmasına dair ve bu sistemin kesintisiz açık tutulmasına dair yükümlülük (TKHK m.48, Yönetmelik m. 12/A-1)

AHS’ler oluşturdukları sistem ile satıcı veya sağlayıcı adına mesafeli sözleşme kurulmasına aracılık ediyorlarsa, sistem aracılığıyla kurulan mesafeli sözleşmelerden doğan hak ve yükümlülüklerin kullanım süresi boyunca tüketicilerin yönetmelikle belirlenen hususlara ilişkin talep ve bildirimlerini iletebilmelerine ve takip edebilmelerine elverişli bir sistemi kurmak ve kesintisiz olarak açık tutmakla yükümlüdür.

• Cayma hakkı, bilgilendirme, teslimat ve diğer hususlardaki yükümlülüklerine dair her bir işleme ilişkin bilgi ve belgenin üç yıl saklanmasına dair yükümlülük (TKHK m.48, Yönetmelik m. 12/A-5) (Yönetmelik m.  20/2)
• Tüketicilerin satıcı veya sağlayıcılar ile yaptıkları işlemlere ilişkin kayıtların tutulması ve istenilmesi hâlinde bu bilgilerin ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile tüketicilere verilmesine ilişkin yükümlülük (TKHK m.48)
• Satıcı ve sağlayıcının TKHK m. 48 ve Yönetmelik hükümlerine aykırı davranmasına sebep olduğu her bir tüketici işleminden sorumluluk (TKHK m.48, Yönetmelik m. 12/A-6)

AHS’ler, satıcı veya sağlayıcı ile yaptıkları aracılık hizmetine ilişkin sözleşmeye aykırı uygulamaları nedeniyle satıcı ve sağlayıcıların bu madde hükümlerine aykırı davranmasına sebep oldukları her bir işlemden sorumludur.

• Satıcı veya sağlayıcı adına tüketiciden bedel tahsili halinde ve tüketicinin cayma hakkını kullanması durumunda, ilgili maddede belirtilen sürelerde bedelin tüketiciye iadesinin sağlanmasına ilişkin yükümlülük (TKHK m.48, Yönetmelik m. 12/A-7)

AHS’ler Satıcı veya sağlayıcı adına bedel tahsil etmesi hâlinde, mal veya hizmetin tüketiciye teslim veya ifası sonrası bedelin satıcıya veya sağlayıcıya aktarıldığı durumlar ile TKHK'un 11. ve 15. maddelerde yer alan tüketicinin ayıplı mal ve hizmetlere dair seçimlik haklarının kullanımı hariç olmak üzere, teslim veya ifa ile cayma hakkına ilişkin yükümlülüklerden satıcı veya sağlayıcı ile birlikte müteselsilen sorumludurlar.

• Satıcı veya sağlayıcının onayı olmaksızın düzenlediği yanıltıcı kampanyalı, promosyonlu veya indirimli satışlarda kampanya ve benzeri taahhütlerin karşılanmamasının neden olduğu sözleşmenin hiç ya da gereği gibi ifa edilmemesinden sorumluluk (TKHK m.48, Yönetmelik m. 12/A-8)

AHS’ler, satıcının veya sağlayıcının onayı olmaksızın düzenledikleri kampanyalı, promosyonlu veya indirimli satışlarda, sözleşmenin hiç ya da gereği gibi ifa edilmemesinden sorumludurlar.

• Tüketiciye yapılan tanıtımda yer alan bilgiler ile ön bilgilendirmede yer alan bilgilerin uyumlu olmasının sağlanması ve bunun ispatına ilişkin yükümlülük (TKHK m.48, Yönetmelik m. 12/A-9)

AHS’ler, ön bilgilendirmede yer alan hususlar ile reklamlarında yer alan bilgilerin uyumlu olmasından ve bunun ispatından sorumludurlar.

• Tüketiciye karşı yüklenen edimin yerine getirilmesinin imkansızlaşması halinde durumu öğrendiği tarihten itibaren üç gün içinde tüketiciye yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bildirimde bulunma ve varsa teslimat masrafları da dâhil olmak üzere tahsil edilen tüm ödemelerin bildirim tarihinden itibaren en geç on dört gün içinde tüketiciye iadesine ilişkin yükümlülük (Yönetmelik m. 16/4)
  

• Platformüzerinden kurulan mesafeli sözleşmelerde, tüketiciden onayı olmaksızın ilave ödeme alınması durumunda, satıcı veya sağlayıcı adına bedel tahsil edilmiş ise, ödemelerin iadesinin sağlanmasına ilişkin yükümlülük (Madde 19/2)

II.2- Müteselsil Sorumluluk Durumu

Yapılan değişiklikler ile müteselsil sorumluluğa dair pek çok düzenleme yapılmıştır. Müteselsil sorumluluğun bulunduğu hallerde tüketici hem satıcı ve/veya sağlayıcıya hem de AHS’ye birlikte veya sadece birine başvurabilecektir.

Değişiklikler öncesi Kanun’da “satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin siparişinin kendisine ulaştığı andan itibaren taahhüt edilen süre içinde edimini yerine getirir. Mal satışlarında bu süre her hâlükârda otuz günü geçemez.” hükmü mevcutken yapılan değişiklik ile tüketicinin isteği veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmeler bu düzenleme haricinde tutulmuştur. Bu kapsamda e-ticarette tüketicinin isteği veya ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmelerde 30 günlük azami teslim süresi uygulanmayacaktır.

II.3 – Yaptırımlar

Yeni düzenlemeler kapsamında yaptırımlar açısından da, TKHK’nın 77/1 ve 77/14 maddelerine eklemeler yapılmış olup, bu kapsamda uygulanabilecek İPCler şöyledir:

II.4- Yürürlüğü Ertelenen Maddeler

Ön bilgilendirmede bulunulması gereken hususları düzenleyen Yönetmelik m.5/1’in g bendi; AHS, satıcı ve sağlayıcının tüketicinin cayma hakkının kullanması halinde ortaya çıkan yükümlülüklerini düzenleyen Yönetmelik m. 12 hükmü; malın tesliminden sonra tüketicinin cayma hakkını kullanması durumunda, satıcı veya sağlayıcı adına bedel tahsil edilmesi halinde, hizmet bedeli ile teslimat masraflarının tüketiciye iadesinden sorumluluğa ilişkin Yönetmelik m. 12/A/7-b hükmü; tüketicinin yükümlülüklerini düzenleyen Yönetmelik m.13’ün 1. ve 3. fıkraları; tüketicinin cayma hakkını kullanamayacağı sözleşmelere ilişkin Yönetmelik m.15/1’in ı, i, j ve k bentleri 1 Ocak 2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Yukarıda belirtilen diğer yükümlülüklere ilişkin değişiklikler ise 1 Ekim 2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Bu kapsamda AHS’lerin aracılık ettikleri işlemlere dair sözleşmelerini tadil etmeleri, tüketicilerin haklarını kullanabilmeleri için gerekli mekanizmaları kurmaları ve muhtemel tazminat yükümlülüklerine karşı gerekli önleyici tedbirler almaları gerekmektedir.