Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletilerde Yeni Dönem

Tüketiciler olarak telefonumuzun mesaj kutusuna veya e-posta hesabımıza her gün gelen reklam ve tanıtım amaçlı iletilerden, telefonumuza gelen aynı amaçlı çağrılardan hepimiz şikâyet ediyoruz.

04.01.2020 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan “Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” (“Değişiklik Yönetmeliği”) ticari iletişim ve ticari elektronik iletiler (“İleti[1]”) bakımından 15.07.2015 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik’teki gerekliliklerin ötesinde (“Eski Yönetmelik”) yeni bir dönemi başlatıyor. Söz konusu Değişiklik Yönetmeliği ile hüküm altına alınan ve ilk adımları atılan Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi (“İYS”) sayesinde alıcıların istenmeyen İletilerden kaynaklı şikayetlerinin azaltılması, bu yöndeki şikayetlerin kolayca sonuçlandırılması ve alıcıların İleti’lere dair onay veya retlerin tek bir sistemde toplanması amaçlanıyor.

Değişiklik Yönetmeliği’nde “ticari elektronik ileti onayı alınmasına, reddetme hakkının kullanılmasına ve şikâyet süreçlerinin yönetilmesine imkân tanıyan sistem” olarak tanımlanan İYS, hem mal veya hizmetlerinin tanıtımını ve pazarlamasını gerçekleştirmek veya kutlama ve temenni gibi içeriklerle tanınırlığını artırmak isteyen hizmet sağlayıcıları bakımından hem aracı hizmet sağlayıcıları bakımından hem de alıcılar bakımından farklı yükümlülükler getirmektedir.

Bu yükümlülüklerin en başında İleti göndermek isteyen hizmet sağlayıcılarının 01.06.2020 tarihine kadar İYS’e kayıt olması ve daha önce aldıkları İleti onaylarını İYS’e aktarması yönündeki yükümlülük gelmektedir. Bakanlığın bu süreyi yalnızca üç (3) ay erteleme yetkisi bulunmaktadır. Bu nedenle Değişiklik Yönetmeliği’nin yayımlanmasıyla özellikle hizmet sağlayıcıları bakımından özenli ve titizlikle çalışılması gereken bir dönem başlamıştır.

Gelişmelerin ve sürecin daha yakından takip edilebilmesi ve sürece ilişkin soruların cevaplanabilmesi için İYS’nin internet sitesi ve Twitter hesabı çok kısa bir süre önce açıldı ve faal olarak kullanılmaya başlandı. Değişiklik Yönetmeliği’nin yayımlanması ile herkesin gündemine giren İYS gerek getirdiği yükümlülükler gerekse bu yükümlülüklerin internet sitesi ve Twitter hesabından hatırlatılmasıyla gündemdeki yerini korumaya devam edecek.

Değişiklik Yönetmeliği’nin bazı maddeleri yayım tarihi olan 04.01.2020 tarihinde, bazı maddeleri ise 01.09.2020 tarihinde yürürlüğe girecektir. Bu yazıda Değişiklik Yönetmeliği ile yapılan değişiklikleri ve İYS’nin getirdiği yenilikler ile yükümlülükleri yürürlük tarihleri ile ele alacağız.

1. Hizmet Sağlayıcıları Bakımından Değişiklikler

• İYS kayıt: İleti göndermek isteyen tüm gerçek ve tüzel kişiler ilk önce İYS’e kaydolacak.
• Kayıt işlemi İYS’nin internet sitesinde yer alan başvuru formu kullanarak gerekli bilgi ve belgelerin iletmesi ile yapılacaktır.
• İYS’ye kayıt olan tüm hizmet sağlayıcıları ayrı ayrı “İYS Numarası” adında tekil bir numaraya sahip olacaktır. Dolayısıyla, ilgili maddenin yürürlük tarihi olan 01.09.2020 tarihinden sonra İYS kaydı olmayan ve İYS numarasına haiz olmayan gerçek ve tüzel kişilerin İleti göndermesi kanuna aykırı addedilecektir.

• Alıcı onayı: Hizmet sağlayıcısının İleti göndermesinin ikinci şartı Eski Yönetmelik’e yer alan istisnaların geçerli olmadığı hallerde geçerli bir alıcı onayının olmasıdır.

Eski Yönetmelik uyarınca alınmış olan onayların 01.06.2020 tarihine kadar hizmet sağlayıcılar tarafından İYS’ye aktarılması gerekmektedir. 01.09.2020 tarihine kadar alıcılar (tüketiciler) tarafından kontrol edilmeyen veya geri çekilmeyen onaylar geçerli onay addedilecektir.

Hizmet sağlayıcısı tarafından alıcı onayının daha önce olduğu üzere ispat yükümlülüğü hizmet sağlayıcıya ait olmak üzere yazılı olarak veya her türlü elektronik iletişim aracıyla alınması mümkün olacağı gibi söz konusu onayların 01.09.2020’dan sonra İYS üzerinden alınabilmesi de mümkün hale gelecektir. Ancak İYS üzerinden alınmayan onaylar da 01.09.2020 tarihinden sonra hizmet sağlayıcısı tarafından üç (3) iş günü içerisinde İYS’ye kaydedilmek zorundadır. İYS’ye kaydedilmeyen onaylar geçersiz kabul edilecektir.

Her ne kadar tacir veya esnaf olan alıcıların elektronik iletişim adreslerine gönderilen ticari elektronik iletiler için önceden onay alınması zorunlu olmasa da söz konusu iletiler gönderilmeden önce tacir veya esnaf olan alıcıların elektronik iletişim adreslerinin hizmet sağlayıcı tarafından İYS’ye kaydedilmesi ve İYS üzerinden alıcıların reddetme hakkını kullanıp kullanmadığının kontrol edilmesi gerekecektir.

Hizmet sağlayıcı tarafından alıcıdan onayın elektronik ortamda alınması durumunda Eski Yönetmelik’te de olduğu üzere, onayın alındığı bilgisi, reddetme imkânı da tanınmak suretiyle, alıcının elektronik iletişim adresine iletilecektir. Eski Yönetmelik ile bu iletinin aynı gün yapılması yönünde bir sorumluluk getirilirken, Değişiklik Yönetmeliği’nin ilgili maddesinin 01.09.2020 tarihinde yürürlüğe girmesi ile söz konusu ileti için süre sınırı 24 saat olarak belirlenmiştir. Ancak İYS üzerinden alınan onaylara bu hüküm uygulanmayacaktır.

• İleti içeriği: Esnaf olan hizmet sağlayıcı tarafından gönderilen ticari elektronik iletinin başlığında veya içerisinde hizmet sağlayıcının vergi numarasının da belirtilmesi yükümlülüğü getirilmiştir.

Sesli aramalarda ise tacirler için ticaret unvanına, esnaflar için ise adı ve soyadına yer verilmesi yükümlülüğü getirilmiş olup, artık sesli aramalarda diğer iletiler için geçerli olan MERSİS numarası, T.C. ve vergi kimlik numarası verilmesine gerek olmayacaktır. Hizmet sağlayıcı, bunlara ek olarak marka veya işletme adı gibi kendisini tanıtan diğer bilgilere de yer verebilecektir.

• Alıcının Reddetme hakkı: Mevcut durumda hizmet sağlayıcı gönderdiği İletide, alıcının ret bildiriminde bulunabilmesi için kendisi tarafından sağlanan müşteri hizmetleri numarası, kısa mesaj numarası veya yalnızca ret bildirimine özgülenmiş bir URL adresi gibi erişilebilir iletişim adresine yer vermekteydi. Bununla birlikte Değişiklik Yönetmeliği’nin ilgili maddesinin 01.09.2020 tarihinde yürürlüğe girmesiyle hizmet sağlayıcı kendisi tarafından sağlanan müşteri hizmetleri numarası yerine İYS tarafından sunulan müşteri hizmetleri numarasına da ticari elektronik iletide yer verebilecektir.

01.09.2020 tarihinden sonra alıcı tarafından hizmet sağlayıcıya çeşitli yollarla ret bildirimi gelmesi durumunda hizmet sağlayıcıya kendisine iletilen ret bildirimlerini üç (3) işgünü içerisinde İYS’ye bildirme yükümlülüğü getirilmiştir. Onayların olduğu gibi ret bildirimlerinin de İYS’de toplanması tüm onay ve ret mekanizmasının tek elden yürütülmesi için büyük bir önem teşkil etmektedir.

• Tutulan kayıtların süresi: Kişisel verilerin korunmasına ilişkin mevzuatın ve bu kapsamdaki yükümlülüklerin gündemde olduğu bugünlerde en önemli noktalardan biri de hangi kaydın ne kadar süreyle saklanacağıdır.

Eski Yönetmelik ile bir (1) yıl olan saklama süresi Değişiklik Yönetmeliği ile üç (3) yıla çıkarılmıştır. Hizmet sağlayıcı 04.01.2020 tarihi itibariyle onay kayıtlarını, onayın geçerliliğinin sona erdiği tarihten, ticari elektronik iletilere ilişkin diğer kayıtları ise kayıt tarihinden itibaren üç (3) yıl süreyle saklama ve talep edilmesi halinde bu kayıtlar Bakanlığa sunma yükümlülüğü altındadır.

2. Aracı Hizmet Sağlayıcı Bakımından Değişiklikler

Başkalarına ait iktisadî ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan gerçek ve tüzel kişiler olarak tanımlanan aracı hizmet sağlayıcılarına da Değişiklik Yönetmeliği ile bazı ilave yükümlülükler getirilmiştir. Aşağıda yer verilecek bu yükümlülükler 01.09.2020 tarihinde yürürlüğe girecektir:

• Aracı hizmet sağlayıcı e-posta yoluyla gönderilenler hariç olmak üzere İleti gönderimine ilişkin sistemini İYS ile uyumlaştırmakla yükümlüdür.

• Aracı hizmet sağlayıcı yine e-posta yoluyla gönderilenler hariç olmak üzere İleti gönderimine başlamadan önce (i) hizmet sağlayıcısının İYS’ye kayıtlı olup olmadığını ve (ii) hizmet sağlayıcının ileti göndermek istediği alıcının İYS üzerinde onayının olup olmadığını kontrol etmek zorundadır. Eğer iki durumdan biri eksik ise aracı hizmet sağlayıcı İleti gönderimini başlatmaz 

• Aracı hizmet sağlayıcı, alıcıların abonelik hattını kapatmaları halinde İYS’ye bu durumu bildirmekle yükümlüdür.

• Hizmet sağlayıcının talimatı doğrultusunda aracı hizmet sağlayıcı tarafından İleti gönderimi yapılması ve bu İletiler bakımından bir şikâyet söz konusu olması durumunda, aracı hizmet sağlayıcı, e-posta yoluyla gönderilenler İletilere ilişkin şikayetler hariç olmak üzere alıcı şikâyet başvurularına konu olan İletilere ilişkin ilgili kurumların bilgi ve belge taleplerini İYS üzerinden on beş (15) gün içinde yanıtlar.

• İlgili düzenlemenin yürürlük tarihi olan 04.01.2020 tarihi itibariyle, aracı hizmet sağlayıcı, hizmet sağlayıcı gibi, onay kayıtlarını, onayın geçerliliğinin sona erdiği tarihten, İletilere ilişkin diğer kayıtları ise kayıt tarihinden itibaren üç (3) yıl süreyle saklama ve talep edilmesi durumunda bu kayıtları Bakanlığa sunma yükümlülüğündedir. Yukarıda da belirtildiği üzere, Eski Yönetmelikte bir (1) yıl olan saklama süresi Değişik Yönetmeliği ile üç (3) yıla çıkarılmıştır.

3. Alıcılar Bakımından Değişiklikler

İYS’nin tümüyle hayata geçirilmesiyle İletilerin alıcısı kendisiyle ilgisi olmayan, ticari içerikli İletileri daha kolay bir şekilde engelleme imkanına sahip olacaktır.

Daha önce olduğu üzere, alıcı istediğinde hiçbir gerekçe göstermeksizin İletiyi almayı reddedebilir. Ancak Değişiklik Yönetmeliği alıcının ret hakkını kullanmasını kolaylaştırmıştır. Değişiklik Yönetmeliği’nin ilgili maddesinin 01.09.2020 tarihinde yürürlüğe girmesiyle alıcı ret hakkını İYS üzerinden kullanabilecektir. Bunun dışında Eski Yönetmelik’te de yer alan hizmet sağlayıcısı tarafından alıcıya sunulan hizmet numarası, kısa mesaj numarası veya yalnızca ret bildirime özgülenmiş erişilebilir iletişim adresi yoluyla da ret bildirimi yapılabilecektir.

Değişiklik Yönetmeliği alıcıların şikâyet haklarını kullanma yolları bakımından da bazı değişiklikler getirmektedir. E-devlet, Bakanlığın internet sitesi veya şikayetçinin ikametgâhının bulunduğu yerdeki il müdürlüğüne yapılacak yazılı başvuru ile şikâyet etme imkânı olan alıcılar Değişiklik Yönetmeliği’nin ilgili maddesinin 01.09.2020 tarihinde yürürlüğe girmesi ile birlikte İYS üzerinden de şikayet başvurularını iletebilecekler.

Bu duruma ek olarak Değişiklik Yönetmeliği, kısa mesaj veya e-posta yoluyla gönderilmiş İletilerin şikâyet edilmesi için şikâyete konu olan iletinin görsel bir örneğinin de şikâyete eklemesi zorunluluğu getirilmiştir. Başka bir ifadeyle, ilgili maddenin yürürlük tarihi olan 01.09.2020 tarihi itibariyle şikâyet başvurusunda bulunacak alıcıların şikâyet başvurularını tamamlamak için İletinin yer aldığı kısa mesaj veya e-postanın bir görselini temin etmeleri gerekecektir.

4. İYS’nin Kuruluşu

Değişiklik Yönetmeliği uyarınca bir kuruluş, onay ve ret bilgilerinin İYS’ye kaydedilmesi, İYS üzerinden onay alınması, reddetme hakkının kullanılması, ticari elektronik ileti şikâyetlerinin alınması, raporlanması, şikâyet sürecinin hızlı ve etkin bir şekilde yönetilmesi ve aracı hizmet sağlayıcıların sistemi kullanması amacıyla teknik altyapıyı hazırlamak ve Bakanlığın erişimine açmak üzere yetkilendirilecektir (“Kuruluş”). Kuruluş, aynı zamanda ticari elektronik ileti gönderiminin aksamaması için gerekli teknik tedbiri almakla da yükümlüdür.

Değişiklik Yönetmeliği ile Eski Yönetmelik’in 16. maddesi kapsamında faaliyet ve işlemleri denetlenecekler arasında Kuruluş da eklenmiştir. Başka bir ifadeyle Bakanlık yetkilendirdiği Kuruluş’un faaliyet ve işlemleri de denetleyecektir. 

Bakanlık tarafından bu konuda Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (“TOBB”) görevlendirilmiştir. Bu kapsamda bir TOBB iştiraki olan İleti Yönetim Sistemi A.Ş., kurulmuş ve çalışmalarına başlamıştır.  

5. İYS’ye Geçiş Süreci

İYS’ye geçiş süreci ve önemli tarihler aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Teknik sorunlarla karşılaşılabilme riskine karşı Değişiklik Yönetmeliği ile Bakanlığa bu süreleri üç (3) ay erteleme yetkisi tanınmıştır.

Sonuç olarak, hayatın her aşamasına yansıyan teknolojik gelişmeler, ticari elektronik ileti gönderimi süreçlerini de kaçınılmaz olarak etkilemektedir. İYS ile birlikte ticari elektronik iletilerin onaylanması, reddetme hakkının kullanımı ve şikâyet süreçlerinde sistemleşme, başka bir ifadeyle elektronikleşerek tek noktadan yönetilme süreci başlamıştır.

Özellikle İleti göndermek isteyen tüm hizmet sağlayıcılarını, 01.06.2020 tarihine kadar titizlikle çalışacakları ve de İYS’ye kayıt olarak tüm onaylarını İYS’ye aktaracakları bir dönem beklemektedir. Ancak sistemin tam olarak çalışmaya başlamasıyla, İYS üzerinden onay alınması, ret bildirimi yapılması ve başka yollarla hizmet sağlayıcısına ulaştırılan onay ve ret bildirimlerinin üç (3) iş günü içerisinde İYS’ye aktarılması, alıcıların kolaylıkla şikayet başvurusunda bulunması gibi olumlu ve sonuca yönelik çözümler içeren İYS ile alıcıların onay ve ret yönündeki irade beyanları daha güncel, toplulaştırılmış ve daha hızlı ulaşılabilir bir sistem ile tutulacağı düşünülmektedir. Aynı zamanda İYS ile alıcıların şikayetlerini daha hızlı ve kolay bir şekilde iletmeleri ve bunların sonuçlarına daha hızlı ulaşmaları da mümkün hale gelecektir.  

[1] Eski Yönetmelik uyarınca ticari elektronik ileti; telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hizmeti gibi vasıtalar kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen veri, ses ve görüntü içerikli iletileri ifade eder.